gepubliceerd in
Yamaha S90
Keyboard Instruments 05-04-2003
Yamaha kondigt de nieuwste telg van zijn S-klasse aan als zijnde "just what you need, nothing you dont". Al het lekkers uit de MOTIF workstations verpakt in een zeer draagbare 88 toetsen versie. Voorzien van de op het podium broodnodige masterkeyboardfuncties en ontdaan van minder noodzakelijke dingen, zoals een sampler of uitgebreide sequencing mogelijkheden. De S90 is een meer dan volwaardige opvolger van de eveneens niet te onderschatten S80. Deze laatste heeft niet voor niets in mijn eigen "live setup" sinds jaar en dag een centrale plaats weten te veroveren.Yamaha combineert een traditionele look met de hoekige vormgeving van de MOTIF synths. Tussen de knalrode of zilverkleurige toestellen die een beetje het uitzicht van de huidige synthmarkt bepalen, valt de donkergrijze S90 op door een stijlvol en vooral tijdloos design. De lay out van het bedieningspaneel, is gebaseerd op dat van de MOTIF. Dit was te verwachten gezien dit ook al het geval was bij de EX5/7 en de S80. Je kan deze S-type synthesizers van Yamaha dan ook beschouwen als de masterkeyboard versies van hun respectievelijke workstation-tijdgenoten. Duidelijk gericht op live gebruik.
Om te beginnen is er een interne voeding. Dit detail vind ik altijd wel de moeite waard even te vermelden, want wie veel optreedt weet welke bron van ergernis stroomadapters kunnen zijn. Wat betreft audio aansluitingen zijn er naast de gebruikelijke 2 L/R main output nog 2 L/R assignable outputs en uiteraard een hoofdtelefoon aansluiting voorhanden. Er is het trio van midi connectoren (in, out, thru). Twee aansluitingen voor foot switches, twee voor foot controllers (bijvoorbeeld volume pedaal) en de voor Yamaha zo kenmerkende breathcontrol input (mini-jack). Dit alles geeft je al heel wat controlemogelijkheden. Hoewel de S90 geen sampler bevat, heeft hij toch een audio input voorzien van een gain regelaar. Deze laat je toe een extern signaal met de S90 te processen. Via het utility menu kan je hiervoor line of microfoon level selecteren. In deze tijden wordt het bijna vanzelfsprekend dat een nieuwe synthesizer ook beschikt over een USB connector. Dat is hier dan ook het geval.
Het selecteren van de voice presets kan je niet enkel op de traditionele, "onhandige" manier. Namelijk, ze één voor één afgaan met de alpha dial of dec/inc toetsen. De aanwezigheid van een "category search" knop maakt het leven op dit vlak heel wat aangenamer. De gewenste voices worden dan voor selectie weergegeven in verschillende groepen. Bv. organ, strings,...
←→ALGEMEEN
Yamaha combineert een traditionele look met de hoekige vormgeving van de MOTIF synths. Tussen de knalrode of zilverkleurige toestellen die een beetje het uitzicht van de huidige synthmarkt bepalen, valt de donkergrijze S90 op door een stijlvol en vooral tijdloos design. De lay out van het bedieningspaneel, is gebaseerd op dat van de MOTIF. Dit was te verwachten gezien dit ook al het geval was bij de EX5/7 en de S80. Je kan deze S-type synthesizers van Yamaha dan ook beschouwen als de masterkeyboard versies van hun respectievelijke workstation-tijdgenoten. Duidelijk gericht op live gebruik.Uiterst links boven het klavier bevinden zich de 2 typische rubberen pitch- en modulatie wielen. Links naast het ruime display (240 X 64 pixels) bevinden zich vier control sliders + een vijfde voor main volume. Onder dit scherm vinden we een aantal druktoetsen voor het selecteren van submenus en rechts ervan een alpha dial met verdere navigatie toetsen (cursor, enter,...). Daarnaast vinden we de sectie terug voor het selecteren van de verschillende modes en "sequence playback control". Uiterst rechts tenslotte is er het gedeelte waar we de klanken zelf selecteren (zie S80) + enkele knoppen voor het aan/uit switchen van zones of sequencer tracks. De aansluitingen aan de achterzijde staan eveneens duidelijk aangegeven op hun corresponderende plaats bovenaan het bovenblad.
Het gewicht van een instrument speelt (voor mij althans) ook een niet onbelangrijke rol. Zeker wanneer het "on the road" dienst moet doen. Ondanks het feit dat de S90 een stuk groter is dan zijn voorganger (in de diepte althans), weegt hij een paar kilo minder (totaalgewicht 23 kg). De S90 is dus een heel pak lichter dan hij er uitziet. Een bijgeleverde CD ROM voorziet ons van editors voor het bewerken van voice-, performance, en master presets alsook van een klein sequencing programma. Verder is er een smart media card slot (zoals we dat reeds kenden van de S80) en zijn er niet minder dan drie expansion slots voor "Modular Synthesizer Plug-in System boards". Ook is er plaats voorzien voor de installatie van een "mLAN" connectie. Dit is een op firewire gelijkende aansluiting die de standaard midi connectie zou moeten opvolgen.
De handleiding telt een 135-tal bladzijden en is voorzien van duidelijke illustraties. Hierdoor is deze aantrekkelijk en uitnodigend om te raadplegen. Niets kan zo frustrerend zijn als een dikke handleiding met een overmaat aan technische details. Verder is er nog een bijlage met de nodige informatie betreffende installatie van de meegeleverde software en een aparte data list. Behalve de CD ROM is er van meegeleverd toebehoren geen sprake. Een smartmedia card met beperkte capaciteit zou een welkom toemaatje geweest kunnen zijn. Ook een voetpedaaltje is altijd meegenomen, die dingen verslijten namelijk als de pest (bij mij althans).
BOUW
Een volledig metalen chassis met robuuste houten zijkanten doen vermoeden dat dit instrument wel tegen een stootje kan. Je kan het volgens mij met een gerust hart aan een degelijke roady toevertrouwen. De rubberen modulation en pitch wielen, zoals we die van Yamaha ondertussen kennen, zijn van de degelijkste die je onder de vingers kunt hebben. De oerdegelijke data-sliders zijn dezelfde die je terugvind op de S80. De druktoetsen (en dat zijn er heel wat) zijn eveneens van de zelfde soort als die van zijn voorganger. Uit persoonlijke ervaring moet ik meedelen dat deze relatief onderhevig kunnen zijn aan slijtage. Dit hangt uiteraard af van de intensiteit waarmee je ze indrukt.
Het beschermglas boven de display en ook de alpha dial zouden kwetsbare punten kunnen zijn, maar lijken tevens van zeer degelijke kwaliteit. Het meest positieve aan de constructie van de S90 vind ik dat Yamaha die "ergerlijke" potentiometers van de S80 (onder het display) heeft verwijderd. Ergerlijk omdat deze "uitsteeksels" de gewoonte hebben om tijdens transport om de haverklap af te breken. Het 88 toetsen gewogen klavier is een van de betere in zijn soort en laat heel wat concurrenten achter zich. Toch is het naar mijn gevoel iets zwaarder dan dat van zijn voorganger. Maar dat is iets waar een pianist over het algemeen weinig bezwaar tegen heeft. Integendeel.
MOGELIJKHEDEN
Om te beginnen is er een interne voeding. Dit detail vind ik altijd wel de moeite waard even te vermelden, want wie veel optreedt weet welke bron van ergernis stroomadapters kunnen zijn. Wat betreft audio aansluitingen zijn er naast de gebruikelijke 2 L/R main output nog 2 L/R assignable outputs en uiteraard een hoofdtelefoon aansluiting voorhanden. Er is het trio van midi connectoren (in, out, thru). Twee aansluitingen voor foot switches, twee voor foot controllers (bijvoorbeeld volume pedaal) en de voor Yamaha zo kenmerkende breathcontrol input (mini-jack). Dit alles geeft je al heel wat controlemogelijkheden. Hoewel de S90 geen sampler bevat, heeft hij toch een audio input voorzien van een gain regelaar. Deze laat je toe een extern signaal met de S90 te processen. Via het utility menu kan je hiervoor line of microfoon level selecteren. In deze tijden wordt het bijna vanzelfsprekend dat een nieuwe synthesizer ook beschikt over een USB connector. Dat is hier dan ook het geval.Behalve het transfereren van voices, performances, enz., is het ook mogelijk om een hele reeks van gangbare software sequencers grotendeels (wat betreft basisfuncties wel te verstaan) te besturen vanaf de S90. Het gaat hier niet enkel om het bijgeleverde sequencingprogramma SQ01(enkel Windows!!!), maar ook Logic Audio Platinum 5, Cubase VST/32, Cubase VST 5.1r , Sonar, Cakewalk Pro Audio 9.0 en Pro Tools 5.0 worden ondersteund.
Toch nog even duidelijk stellen dat de S90 GEEN workstation is en je met het toestel zelf niet kan sequencen. Wel heb je tal van controlemogelijkheden over de ingeladen sequences in de playback mode. Je hebt een 16 sporen mixer met controle over volume, panning, effect send,... Je kan ook de individuele voices per track veranderen. Dit alles kan je dan saven onder daarvoor bestemde "mix-templates". Hierbij aansluitend is er nog de arpeggiator die je zelfs laat kiezen tussen diverse patroon types: phrase, drum pattern of control. Zo kan je drumloops genereren of zelfs redelijk overtuigende slaggitaarpatronen. In het totaal zijn er 256 arpeggio style presets, verdeeld over twee banken + 128 user patterns.
Net zoals de S80 is dit instrument een niet te onderschatten 4 zones tellende masterkeyboard. Elke zone kan je zeer verregaand programmeren, gebruik makende van zowel de interne klankbron als externe modules. Zo kun je de meest complexe midi setups bekomen. Deze save je dan in user performance memory, om ze daarna met een druk op de knop weer op te roepen. Niet minder dan 21 verschillende filtertypes zijn beschikbaar voor het bewerken van je klanken. Met de LFOs kan je zelfs een enkele golfvorm moduleren van een voice terwijl je een andere ongemoeid laat. Uiteraard kan je ook de verschillende klankparameters toewijzen aan alle toekenbare controllers (pedalen, sliders,...).
Wat betreft de effecten zijn er 12 verschillende reverbs, 25 chorus types, 104 insertie effecten, 25 variaties en een 5 bands master equalizer. Per voice beschikken we over 2 insertie effecten. Deze maken deel uit van de voice patch en kunnen parallel of in serie worden geplaatst. Daarna volgen de systeem effecten (reverb en chorus) en tenslotte de EQ. In Performance mode hebben we nog de beschikking over zogenaamde systeem effect variaties die een beetje de functie van de insert effecten kunnen overnemen.
ERGONOMIE
Het selecteren van de voice presets kan je niet enkel op de traditionele, "onhandige" manier. Namelijk, ze één voor één afgaan met de alpha dial of dec/inc toetsen. De aanwezigheid van een "category search" knop maakt het leven op dit vlak heel wat aangenamer. De gewenste voices worden dan voor selectie weergegeven in verschillende groepen. Bv. organ, strings,... Voor nog snellere toegang tot je favoriete voice patches of performances kan je gebreuk maken van één van de 6 "bank"-, 8 "group"-, en 16 "voicenumber" knoppen. Je kiest zo achtereenvolgens de klankbank, dan de categorie en tenslotte de klank zelf. Eens je op het podium staat is dit de snelste manier om van klank te veranderen. Dit systeem is trouwens ook reeds terug te vinden op de S80. Er zijn wel enkele LEDs toegevoegd zodat je in "donkere" situaties steeds weet waar je staat. Wat betereft je klanken dan toch.
Het aan/uitswitchen van de verschillende zones in master mode, of van elk van de 4 elements van één enkele voice (een voice is opgebouwd uit maximum 4 verschillende golfvormen), gebeurt via een dubbele functie van de eerste 4 "voicenumber" knoppen. Naast de schuifregelaar voor het algemeen volume zijn er nog vier voor het realtime besturen van diverse parameters. Via een switch ernaast kan men 5 verschillende groepen, van elk 4 parameters, selecteren. De eerste groep staat voor respectievelijk pan, reverb, chorus en tempo. De tweede voor cutoff, resonance, attack, release. In de derde groep beschikken we over vrij toewijsbare parameters: assign 1, 2 en assign A, B. De vierde groep stuurt een 4-bands equalizer en de vijfde fungeert als een mixer en geeft je de controle over de volumes van vier verschillende parts in performance/master mode, of de vier elementen van een voice. Verdraaid handig op het podium. In de master keyboard mode kan je, behalve het opdelen van het klavier in 4 zones met elk hun eigen voice en parameterinstellingen, nu ook een sequence toewijzen aan een enkele toets.
Het hele navigatie systeem van de S90 heeft nauwelijks nog gelijkenissen met dat van de S80. Ondermeer door het grotere display en meer druktoetsen wordt het bedienen van dit toestel een stuk effeciÎnter. Vermits ik gewend ben te werken met de vorige generatie van Yamaha synths (S80, EX5/7), vergde dit toch een zeker aanpassing. Maar eens je dit systeem onder de knie heb, lijkt alles al gauw een stuk sneller en makkelijker te gaan. Vooral met de knoppen onder het display kun je snel informatie op het scherm oproepen.
Ook omdat deze performance synth "gespaard" blijft van een sampler of ingebouwde sequencer, wordt hij er alleen maar eenvoudiger op. De communicatie via USB met computer en software verloopt vlotjes en maakt alles tot een compleet systeem. De arpeggiator is naar mijn gevoel sterk verbeterd tegenover die in de S80. Bij deze laatste meende ik, bij triggering, meermaals een lichte delay waar te nemen.
Zoals ik al zei is er op het achterpaneel plaats voorzien voor een mLAN connectie. Deze laat zowel midi als audio informatie door en wordt waarschijnlijk de nieuwe standaard wat betreft communicatie tussen synthesizers onderling en computeraparatuur. Met nog eens drie expansionslots voor klankuitbreiding erbij heb je een echt podiumbeest onder de vingers. Een podium-"monster" zou het geweest zijn wanneer je zou beschikken over 128 stemmen in plaats van de 64 tellende polyphonie. Dit kan je oplossen door het piano plug-in board te instaleren. Zo voeg je nog eens 64 stemmen aan de aanwezige polyphonie toe.
KLANKKWALITEIT
110 MB verdeeld over 1347 golfvormen is niet niks. Van alle presets aanwezig is er niet één waarvan ik moet zeggen dat hij aan de magere kant is. Alle voices klinken vet en zijn uitermate goed gesampled. Dit merkte ik vooral op bij keyboardsounds, zoals daar zijn: rhodes en wurlitzer klanken. Waar ze bij de S80 soms een beetje dunner dreigen te worden naarmate je in hogere registers gaat spelen, blijven ze hier over de ganse breedte van het klavier vol en bijzonder overtuigend klinken. De strijkers zijn fenomenaal. Mijns inziens worden hier zelfs de zo befaamde Kurzweil-klanken naar de kroon gestoken. Ook is er een ruimer assortiment aan klanken voor diverse genres dan bij de S80. De klanken zijn duidelijk gebaseerd op deze vorige serie van instrumenten, maar dan wel praktisch volledig geperfectioneerd.
Vooral ook de drumklanken zijn er serieus op vooruitgegaan. Veel performance prestets zijn dan ook voorzien van de hipste drumloops. Het geheel klinkt punchy en professioneel. Zeer briljant in de hoogte en met een warm sub-laag. De pianoklank is meestal het criterium bij de aanschaf van een dergelijk instrument. Wel, Yamaha pakt uit met een prestigieuze 3 layer grand piano sound. Waarschijnlijk is dit één van de meest bruikbare pianoklanken van het moment. Het is een volle sound met genoeg agressiviteit (ook in het laag) om moeiteloos doorheen een mix heen te snijden. Wanneer je echter op zoek bent naar een digitale piano voor solo werk of kleinere combos, zijn er waarschijlijk betere opties. Ondanks de relatief zware touché is de respons van deze klank naar mijn gevoel minder geschikt voor intimistische passages of klassieke muziek. De velocity switching naar de 3de layer (de luidste) vergt redelijk wat kracht en is qua timbre duidelijk verschillend van de zachtere klanken van de twee eerste layers.
Je hebt natuurlijk wel de keuze uit verschillende velocity curves. De filters zijn digitaal en zoals ik had verwacht van zeer goede kwaliteit. De puristen onder ons wat betreft analoge timbres zullen deze waarschijnlijk bekritiseren want er gaat niets boven een analoge filter natuurlijk. Toch klinken ze uitzonderlijk vet en kunnen ze een luisteraar gemakkelijk overtuigen.
De reverb en chorus effecten kunnen wel bekoren indien je ze spaarzaam gebruikt. Anders kan het digitale wel wat gaan doorklinken. Je zou kunnen stellen dat de reverbs nog wat diepte missen. Toch klinkt niets echt koel. Vele voices zijn blijkbaar afhankelijk van de inserteffecten. Wanneer je het effect er afhaalt zijn ze nog nauwelijks te herkennen. Een distortion gitaar is dan ook effectief een cleane gitaar met het desbetreffende effect erop. Ze zijn trouwens van de meest realistische die ik ooit uit een synth heb weten komen. Het zijn normaal gezien dit soort klanken die problematisch kunnen zijn wat betreft realisme. Maar ik ben er zeker van dat ik menig gitarist hiermee op het verkeerde been kan zetten. Teslotte is dit instrument zeer ruisarm.
BUDGET
Voor wie op zoek is naar een 88 toetsen gewogen klavier met een compleet assortiment aan klanken en uitgebreide masterkeyboardfuncties is de Yamaha S90 zeker elke stuiver waard. Om het maximum uit dit instrument te halen raad ik toch de aanschaf van piano plug-in board aan om de polyphonie te verhogen tot 128 stemmen. Wat betreft de kwaliteit van de klanken zelf zul je denk ik geen betere deal vinden. Voor kleinere budgetten is een tweedehands S80 nog steeds een waardig alternatief.
CONCLUSIE
Het zal me pijn doen om deze S90 weer in te leveren. Deze "Everything you need and nothing you dont" synthesizer is een droom voor elke werkende keyboardspeler. Eenvoudig en snel te bedienen, uitgebreide masterkeyboardfuncties, gemakkelijk te transporteren en een arsenaal aan klanken voor eender welke muziekstijl zijn de belangrijkste troeven van dit klavier. De S-reeks synthesizers van Yamaha behoren tot een lijn van instrumenten die niet snel uitgerangeerd zullen raken. Het is een tijdloos concept met universele niet gedateerde klanken. Ongetwijfeld een investering die na jaren nog steeds "top of the line" zal zijn. En misschien brengt Yamaha binnenkort nog een 76 of 61 toetsen versie op de markt. Wie weet.
PRO & CONTRA
| PRO | CONTRA |
SPECIFICATIES
sitemap